اگزمای دست

اگزمای دست یک بیماری طول کشنده با علتهای مختلف است. شایع ترین علت آن تماس های شغلی یا فعالیت روزمره، خانه داری است. شناختن یک علت واحد، اغلب در بسایری موارد امکان پذیر نمی باشد و علتهای مختلف باعث ایجاد و تشدید اگزمای دست می شود. گاهی آنقدر تشدید می شود که مانع فعالیت روزمره فرد می شود. حدود 10-2 درصد از افراد در کل زندگی یک بار اگزمای دست را تجربه می کنند.

• علل ایجاد اگزمای دست:

علت های مختلف برای ایجاد اگزمای دست وجود دارد که می توان آنها را به دو دسته عوامل بیرونی و عوامل درونی تقسیم کرد.

شیوع اگزمای دست در خانمها دو برابر آقایان هست که این شاید به دلیل تماس بیشتر خانمها به آب و مواد شوینده باشد، در 50% موارد علت اگزمای دست مواد تماسی تحریک کننده مانند مواد شوینده اسیدی و قلیایی ( وایتکس و مایع ظرفشویی و استفاده بیش از حد از صابون های قلیایی و …) است.

• نشانه های بروز اگزما:

بروز اگزما به صورت علائم خارش و قرمزی و پوسته ریزی، گاهی تاول های ریز گروهی، ضخیم شدن و ایجاد ترک و حتی خونریزی است.

بخوانید: خطرات سولاریوم !

• چگونگی تاثیر مواد تماسی تحریک کننده:

هر کسی به مقدار کافی و زمان کافی از این مواد استفاده کند توانایی ایجاد اگزما را دارد. پروسه ایمنی در استفاده از این مواد وجود ندارد و نیاز به حساسیت قبلی نیست و خود این مواد باعث آسیب سلولی و در نهایت ایجاد اگزما می کنند. این مواد باعث از بین رفتن لایه محافظت کننده پوست می شود و چربی مفید پوست را از بین می برد. ظرفیت نگهداری آب پوست را تغییر میدهد و در نهایت باعث آسیب سلول های زنده و ایجاد اگزما می شود.

شدت درماتیت یا اگزمای ایجاد شده بنا به نوع تماس، نوع ماده و حساسیت فردی متفاوت است. نوع دیگر اگزما درماتیت تماس آلرژیک است که یک نوع واکنش ایمونولوژیک پوست است و تنها در افرادی که قبلاً نسبت به ماده آلرژن حساس شده اند رخ می دهد.

عوامل زیادی در عملکرد حفاظتی پوست نقش دارند، وقتی این عوامل همه درست کار می کنند لایه حفاظتی پوست عملکرد موثر در حفاظت پوست از آسیب آلرژن ها و باکتری ها دارد و همچنین از دست رفتن آب پوست جلوگیری می کند.

تماس بیش از حد با شوینده ها و صابونهای قلیایی باعث از دست رفتن لایه های محافظت پوست می شود و همچنین آسیب های فیزیکی و زخم های کوچک باعث از دست رفتن لایه محافط پوست می شود.  برخی مشاغل مانند آرایشگرها و کشاورزان و کارگران ساختمان و افرادی که در سیستم درمان پزشکی و پرستاری و دندانپزشکی کار می کنند، کارگران معدن و آشپزها به علت نوع تماس روزمره احتمال ابتلا به اگزمای دست در این افراد بیشتر است.

*بخوانید: کاشت مو !

در بین علت های داخلی، آتوپیک درماتیت شایع ترین علت اگزمای دست است، تنش استرس و هورمون ها  و خشکی پوست در ایجاد و تشدید اگزما ثابت شده است.

• تظاهر اگزمای دست به صورت های مختلف می تواند باشد از جمله:

1. کنار دست و پا تاول های ریز بروز کند همراه با خارش
2. اگزمای پوسته دهنده به همراه افزایش شاخی شدد کف دست
3. منحصراً پوسته ریزی
4. اگزمای دیسکویید (دایره ای)
5. اگزمای انگشت حلقه

• تشخیص اگزمای دست:

برای تشخیص نیاز به تاریخچه دقیق از زمان بروز و پیشرفت و عوامل بدتر شونده و بهبود شونده، شغل فرد و سایر تماس ها، سابقه خانوادگی و در نهایت معاینه دقیق دارد.

اغلب تشخیص، کلینیکی است در برخی موارد ممکن است آزمایشات تکمیلی مانند پچ تست Patch Test یا بیوپسی پوست جهت رد کردن سایر بیماریها نیاز باشد.

• درمان:

اگزمای دست یک سیر طولانی و مزمن با دوره های عود و بهبود را دارد. در 7-5 درصد موارد اگزما شدید می شود که از این میزان 4-2 درصد به درمان های معمول پاسخ نمی دهند. در تمامی موارد باید از مواد تحریک کننده و آلرژن دوری شود. البته در خیلی از موارد به علت گسترده بودن این مواد تحریک کننده در تمام مواد شوینده خانگی امکان دوری صد در صد وجود ندارد . در تمام موارد اگزمای دست با از دست رفتن عملکرد سد دفاعی پوست اتفاق می افتد در نتیجه اولین قدم در بهبود باز گرداندن عملکرد سد دفاعی و کنترل التهاب است.

• نکات مهمی که جهت پیشگیری در زندگی روزمره باید رعایت کرد:

1. استفاده از آب ولرم یا سرد و شوینده ملایم جهت شتشو
2. حتماً بعد از شستن دست ها آنها را خشک کنیم به خصوص لای انگشتان را
3. استفاده مکرر و مرتب از مرطول کننده ها ( حدود 15 بار در روز )
4. مرطوب کننده بلافاصله بعد از شستن باید استفاده شود به خصوص بعد از استحمام هنوز بدن و دست ها نم دار هستند که مرطوب کننده باید استفاده شده تا رطوبت حفظ شود.
5. استفاده مکرر از صابون ها و مواد شوینده به خصوص جهت شستن لباس ها اصلاً توصیه نمی شود.
6. در موارد ایجاد اگزما حتماً مقدار کافی از مرطوب کننده شب هنگام زده شود و دستکش پلاستیک پوشیده شود تا جذب کافی اتفاق بیفتد.
7. حتماً زیر دستکش لاستیکی برای ظرف شستن دستکش نخی پوشیده شود، وقتی دستکش نخی خیس شد حتماً مجدد تعویض شود.
8. تا آنجا که امکان دارد از دست زدن به آب گرم خودداری شود و استفاده زیاد از آب محدود شود.
9. قبل از کار کردن با آب حتماً انگشترهای دست خارج شوند.
10. از تماس مستقیم با شوینده ها و صابون و شامپو و لوسیون و گوجه فرنگی و میوه های سوزاننده جلوگیری شود.

جهت بیماران با اگزمای دست اغلب تحت نظر پزشک متخصص کرم های کورتیکو استروئید موضعی، آنتی هیستامین خوراکی و مرطوب کننده و گاهی در موارد شدید کورتون خوراکی و حتی سایر داروهای ایمنوساپرسیو خوراکی بسته به شدت استفاده می شود.

دکتر سولماز نخعی زاده متخصص پوست مو و زیبایی